مقدمه

عفونت‌های باکتریایی همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌های بالینی در سراسر جهان هستند. ظهور و گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی، کارایی بسیاری از داروهای ضد میکروبی را تهدید می‌کند و انتخاب درمان مناسب را برای پزشکان دشوار می‌سازد. در این میان، تست‌های حساسیت آنتی‌بیوتیکی (Antimicrobial Susceptibility Testing, AST) یا همان آنتی‌بیوگرام نقشی اساسی در شناسایی مقاومت و راهنمایی درمان ایفا می‌کنند.

برای اطمینان از صحت و تکرارپذیری نتایج آنتی‌بیوگرام، وجود دستورالعمل‌های استاندارد ضروری است. دو نهاد اصلی که به تدوین و به‌روزرسانی این استانداردها می‌پردازند عبارتند از:

• CLSI (Clinical and Laboratory Standards Institute) در ایالات متحده آمریکا
• EUCAST (European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing) در اروپا

هر دو سازمان دستورالعمل‌های دقیقی برای انجام تست‌های حساسیت، انتخاب آنتی‌بیوتیک‌ها، شرایط کشت و تفسیر نتایج ارائه کرده‌اند. با این حال، تفاوت‌هایی میان این دو رویکرد وجود دارد که آشنایی با آن‌ها برای پزشکان، میکروبیولوژیست‌ها و پژوهشگران اهمیت ویژه‌ای دارد.

معرفی CLSI

CLSI یک نهاد غیرانتفاعی در ایالات متحده است که استانداردها و دستورالعمل‌های بین‌المللی در زمینه آزمایشگاه‌های بالینی تدوین می‌کند. این سازمان هر ساله نسخه جدیدی از M100 Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing منتشر می‌کند که مرجع اصلی بسیاری از آزمایشگاه‌های جهان است.

ویژگی‌های کلیدی CLSI:

• تأکید بر سادگی و قابلیت اجرایی در محیط‌های آزمایشگاهی متنوع
• ارائه breakpoints (حد آستانه حساسیت و مقاومت) بر اساس داده‌های بالینی، فارماکوکینتیکی و فارماکودینامیکی
• پوشش گسترده‌ای از آنتی‌بیوتیک‌ها و باکتری‌های مختلف

معرفی EUCAST:

EUCAST کمیته‌ای اروپایی است که زیر نظر انجمن میکروبیولوژی بالینی و بیماری‌های عفونی اروپا (ESCMID) فعالیت می‌کند. EUCAST به عنوان مرجع اصلی در اروپا، استانداردهای تفسیر آنتی‌بیوگرام را ارائه می‌دهد و پایگاه داده‌ای آنلاین برای دسترسی آزاد کاربران ایجاد کرده است.

ویژگی‌های کلیدی EUCAST:

• ارائه breakpoints بر اساس داده‌های بالینی اروپایی و تحلیل دقیق PK/PD
• استفاده از epidemiological cut-off values (ECOFFs) برای تمایز سویه‌های وحشی (wild type) از سویه‌های مقاوم
• دسترسی آزاد و به‌روز رسانی منظم وب‌سایت برای جامعه علمی

تفاوت‌های کلیدی بین CLSI و EUCAST

Breakpoints: تفاوت در مقادیر حساس، مقاوم یا حد واسط. در برخی موارد یک سویه ممکن است بر اساس CLSI حساس ولی بر اساس EUCAST مقاوم گزارش شود.

رده‌بندی “Intermediate”: EUCAST این دسته را به “Susceptible, Increased Exposure (I)” تغییر داده است تا نشان دهد با افزایش دوز یا تمرکز دارویی ممکن است درمان موفقیت‌آمیز باشد.

دامنه پوشش: CLSI در آمریکا و بسیاری از کشورهای آسیا بیشتر مورد استفاده است، در حالی که EUCAST مرجع اصلی اروپا محسوب می‌شود.

مدل دسترسی: CLSI نسخه کامل دستورالعمل‌ها را با اشتراک ارائه می‌دهد، در حالی که EUCAST رایگان است.

اهمیت استانداردسازی

بدون استفاده از استانداردهای یکپارچه، نتایج تست‌های حساسیت می‌تواند متناقض یا غیرقابل اعتماد باشد. استانداردهای CLSI و EUCAST باعث می‌شوند نتایج بین آزمایشگاه‌ها و کشورها قابل مقایسه باشند، تصمیم‌گیری‌های بالینی دقیق‌تر انجام شود، پایش اپیدمیولوژیک مقاومت آنتی‌بیوتیکی در سطح ملی و جهانی امکان‌پذیر شود.

چالش‌های موجود

• اختلاف breakpoints بین CLSI و EUCAST می‌تواند در مطالعات چندمرکزی یا مقایسه داده‌ها مشکل‌ساز شود.
• نیاز به به‌روزرسانی مستمر به دلیل ظهور مکانیسم‌های جدید مقاومت.
• محدودیت منابع در برخی کشورها که مانع اجرای دقیق دستورالعمل‌ها می‌شود.

آینده استانداردهای آنتی‌بیوگرام

پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک، استانداردهای CLSI و EUCAST به سمت همگرایی بیشتر حرکت کنند. همچنین استفاده از فناوری‌های نوین مانند ژنومیک مقاومت (Resistome analysis) و آنتی‌بیوگرام‌های دیجیتال مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند به تکمیل این دستورالعمل‌ها کمک کند.

نتیجه‌گیری

استانداردهای CLSI و EUCAST ابزارهای حیاتی برای تضمین دقت، صحت و تکرارپذیری تست‌های آنتی‌بیوگرام هستند. اگرچه تفاوت‌هایی در breakpoints و نحوه تفسیر وجود دارد، هر دو سیستم نقش اساسی در مدیریت مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایفا می‌کنند. برای آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی، آشنایی با این تفاوت‌ها و انتخاب سیستم مناسب بر اساس شرایط محلی و نیازهای بالینی اهمیت زیادی دارد. در نهایت، هماهنگی بین‌المللی در استفاده از این استانداردها می‌تواند گامی مؤثر در مبارزه جهانی با مقاومت آنتی‌بیوتیکی باشد.

منابع

Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI)

Breakpoint tables for interpretation of MICs and zone diameters

Setting and revising antibacterial susceptibility breakpoints

European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing (EUCAST)—technical notes

Antimicrobial susceptibility testing: general principles and contemporary practices

Emergence and spread of antibiotic resistance following exposure to antibiotics