چکاپ کلیه شامل چه آزمایشهایی است؟
کلیه یکی از مهم ترین ارگان های بدن است که وظیفهی تصفیه خون از مواد زائد را انجام میدهد.
آسیب به این عضو صدمات جبران ناپذیری به بدن میزند. بنابراین انجام آزمایشهای چکاپ برای بررسی سلامت کلیهها ضروری است. در آزمایش های روتین، ادرار از نظر وجود ترکیبات سنگ ساز، پروتئین و اوره، کراتینین و قند و انواع عفونت ها سنجیده میشود.
از علائم نقص عملکرد کلیه خستگی، بی اشتهایی، بی خوابی، عدم تمرکز، چشمان پف کرده، سوزش ادرار و کاهش حجم ادرار می باشند .
در این مطلب تست های آزمایشگاهی مربوط به چکاپ کلیه را میخوانیم:
آزمایش اوره نیتروژن خون (Blood Urea Nitrogen)
نام های دیگر آزمایش با نام های اختصاری: Urea Nitrogen, BUN
آزمایش های مرتبط:
Urine Analysis, Creatinine, Micro Albumin
علت درخواست آزمایش:
- ارزیابی عملکرد کلیه و پایش تأثیر دیالیز روی کلیه
- بخشی از برنامه چکاپ سلامت
نمونه مورد نیاز: نمونه خون وریدی
توضیح آزمایش:
اوره ( Urea) ماده ای است که در کبد از شکستن و متابولیزه شدن پروتئین تولید می شود. بعد از شکستن پروتئین، آمونیاک تولید می شود که این ماده به ترکیبی که سمیت کمتری دارد (اوره) تبدیل می شود. نیتروژن ترکیبی است که هم در آمونیاک و هم در اوره وجود دارد. نیتروژن اوره توسط فرآیندی از آن جدا می شود و اوره جهت دفع به کلیه می رود.
در واقع در این آزمایش به طور غیر مستقیم اوره خون اندازه گیری می شود. اغلب بیماری هایی که روی کبد و کلیه تأثیر می گذارند بصورت بالقوه روی میزان اوره خون نیز اثر می گذارند. اگر به علت فعالیت کبد، میزان اوره در خون بالا رود ولی میزان دفع آن از کلیه کم شود، غلظت اوره خون بالا می رود.
افزایش میزان BUN خون بیانگر مقدمات اختلال عملکردی کلیه می باشد که منجر به بیماری های کلیه حاد یا مزمن می شود. زمانی که حجم زیادی از پروتئین در کبد شکسته شود نیز BUN در خون بالا می رود (رژیم های غذایی با حجم پروتئین بالا). طی بارداری هم افزایش اوره و هم کاهش اوره خون می تواند مشاهده شود. با افزایش سن سطح BUN خون نیز افزایش می یابد.
مقادیر طبیعی BUN خون: 7.9 تا 20 mg /dl
آزمایش کراتینین (Creatinine)
نام های دیگر آزمایش با نام های اختصاری:
Serum Creatinine, Cr, Creat
آزمایش های مرتبط: Micro Albumine, Urine analysis, BUN, Urin Creatinine
علت درخواست آزمایش:
جهت بررسی عملکرد کلیه و پایش درمان بیماری های حاد و مزمن کلیه درخواست می شود. (به طور مثال قبل و بعد از دیالیز) این آزمایش بخشی از برنامه چکاپ سلامت می باشد.
نمونه مورد نیاز: نمونه خون وریدی یا نمونه ادرار روتین یا نمونه ادرار ۲۴ ساعته
آمادگی قبل از انجام آزمایش: آمادگی خاصی احتیاج نیست. ادرار 24 ساعته باید در ظرف مخصوص ادرار 24 ساعته جمع آوری شود.
کراتینین چه نقشی در سنجش عملکرد کلیه دارد؟
کراتینین ضایعات حاصل از تجزیه و شکستن کراتین در عضلات است. کراتینین قسمتی از چرخه ای است که مسئول تولید انرژی جهت انقباض های ماهیچه ها می باشد. کراتین و کراتینین تقریبا به یک نسبت توسط بدن تولید می شوند. تقریبا تمام کراتینین خون توسط کلیه ها از بدن خارج می شود به همین جهت اندازه گیری کراتینین می تواند شاخص خوبی برای بررسی عملکرد کلیه ها باشد. میزان تولید این ماده به اندازه بدن و ماهیچه های آن نیز بستگی دارد به همین دلیل میزان کراتینین در مردان بیشتر از زنان و کودکان می باشد.
جهت بررسی دقیق تر عملکرد کلیه ها نسبت کراتینین به البومین و یا نسبت کراتینین به پروتئین در ادرار توسط پزشک درخواست می شود.
افرادی که میکرو آلبومین را از طریق ادرار دفع می کنند یا به بیماری نظیر دیابت مبتلا میباشند بیشتر در خطر ابتلا به بیماری های کلیه و قلبی- عروقی هستند.
میزان کراتینین در صدمات ماهیچه ای افزایش می یابد و در بارداری بمقدار خیلی کمی نسبت به حالت طبیعی پایین می آید. این آزمایش قسمتی از برنامه چکاپ سلامت است.
این آزمایش معمولا قبل از انجام سی تی اسکن، درمان با داروهایی خاص و قبل و بعد از انجام دیالیز درخواست می شود.
علل افزایش کراتینین:
- تخریب یا تورم رگ های خونی کلیه (گلومرولونفریتیس) به وسیله یک بیماری خود ایمنی
- عفونت باکتریایی کلیه
- مرگ سلول های کلیه بر اثر دارو و یا مواد شیمیایی خاص
- بیماری پروستات، سنگ کلیه یا بیماری های دیگری که باعث انسداد مجاری ادراری می شوند
- دیابت و کاهش فشار خون
- بعضی داروها نیز می توانند میزان کراتینین را افزایش دهند.
* مقادیر طبیعی
زنان: mg/dl 0.6 – 1.2
مردان: 1. 3 –0.8 mg/dl
آنالیز و کشت ادرار (Urine Analysis and Culture)
نام های دیگر آزمایش با نام های اختصاری: JA, U/A and U/C, Urine Culture, Urine Test
آزمایش های مرتبط:
Antibiogram, Micro Albumin, Creatinine, BUN
علت درخواست آزمایش:
- جهت بررسی عملکرد کلیه، سوخت و ساز بدن و بیماری های مربوط به آن
- بررسی وجود عفونت مجاری ادراری
- در صورت وجود نشانه هایی همچون درد شکم پشت و پهلوها
نمونه مورد نیاز: یک یا چند نوبت نمونه ادرار.
آمادگی قبل از انجام آزمایش:
بهتر است نمونه ادرار صبح گاهی باشد و در صورت نیاز نمونه گیری باید در شرایط ناشتایی گرفته شود. در این آزمایش لازم است محل خروج ادرار (مخصوصا در بانوان) تمیز باشد، مقداری از ابتدای ادرار را دور ریخته، میانه ادرار در ظرف مخصوص ادرار جمع آوری و تحویل آزمایشگاه می شود. رعایت شرایط استاندارد نمونه گیری به علت حساس بودن این آزمایش نسبت به آلودگی های باکتریایی بسیار مهم می باشد.
پارامتر های بررسی شده در آنالیز ادرار
بررسی ادرار: آزمایش بررسی ادرار، گروهی از آزمایش های شیمیایی، فیزیکی و میکروسکوپی است که تولیدات طبیعی و غیر طبیعی بدن، سلول ها و محصولات سلولی و وجود باکتری را بررسی می نمایند.
در آنالیز ادرار در سه حالت مورد بررسی قرار می گیرد. الف – بررسی خواص فیزیکی ادرار، ب- بررسی شیمیایی ادرار و بررسی میکروسکوپی ادرار.
میکروآلبومین (Micro Albumin)
* نام های دیگر آزمایش با نام های اختصاری: Micalb, Malb
* آزمایش های مرتبط: Creatinine,Glucose
علت درخواست آزمایش:
جهت بررسی صدمات وارده به کلیه در افراد دیابتی یا افرادی که دارای فشار خون بالا هستند درخواست می شود.
نمونه مورد نیاز: نمونه ادرار یا ادرار ۲۴ ساعته
میکروآلبومین چیست؟
میکرو آلبومین واژه ای است که به مقادیر خیلی کم پروتئین آلبومین موجود و ادرار گفته می شود. این آزمایش جزو موارد چکاپ کلیه است و جهت تشخیص زودرس صدمات کلیه که ناشی از دیابت یا فشار خون بالا می باشد استفاده می شود. دو مکانیسم طبیعی برای جلو گیری از دفع پروتئین از طریق کلیه ها وجود دارد:
- مکانیسم گلومرولی است که با تشکیل سدی مانع از عبور پروتئین های بزرگ می شود.
- مکانیسم توبولی است که مسئول باز جذب پروتئین های کوچک رد شده از سد گلومرولی می باشد. هر کدام از این مکانیسم ها که به دلایل مختلفی به درستی عمل نکنند باعث دفع پروتئین در ادرار می شوند. آلبومین یکی از اولین پروتئین هایی است که در ادرار قابل تشخیص است و این به خاطر مقدار زیاد آلبومین موجود در خون است. وجود این پروتئین در خون یک پیش آگهی جهت صدمات کلیوی یا مشکلات قلبی-عروقی در آینده می باشد.
* مقادیر طبیعی:0-20 mg/dl