[fusion_builder_container hundred_percent=”no” equal_height_columns=”no” menu_anchor=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” class=”” id=”” background_color=”” background_image=”” background_position=”center center” background_repeat=”no-repeat” fade=”no” background_parallax=”none” parallax_speed=”0.3″ video_mp4=”” video_webm=”” video_ogv=”” video_url=”” video_aspect_ratio=”16:9″ video_loop=”yes” video_mute=”yes” overlay_color=”” video_preview_image=”” border_color=”” border_style=”solid” padding_top=”” padding_bottom=”” padding_left=”” padding_right=”” type=”legacy”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ layout=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_color=”” border_style=”solid” border_position=”all” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding_top=”” padding_right=”” padding_bottom=”” padding_left=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” center_content=”no” last=”true” min_height=”” hover_type=”none” link=”” border_sizes_top=”” border_sizes_bottom=”” border_sizes_left=”” border_sizes_right=”” first=”true” type=”1_1″][fusion_text columns=”” column_min_width=”” column_spacing=”” rule_style=”default” rule_size=”” rule_color=”” content_alignment_medium=”” content_alignment_small=”” content_alignment=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_display=”normal,sticky” class=”” id=”” font_size=”” fusion_font_family_text_font=”” fusion_font_variant_text_font=”” line_height=”” letter_spacing=”” text_color=”” animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=””]
اصول حفاظت و ایمنی در آزمایشگاه ها
قسمت اول
حفاظت و ایمنی
برای هر مرکز پزشکی اعم از بیمارستان، پلی کلینیک و یا آزمایشگاه، داشتن یک برنامه مدون «اصول حفاظت و ایمنی» از اهم واجبات است و برای شناسایی خطرات ناشی از کار و ایمنی درباره هر یک از آن ها باید تمام کوشش های لازم به عمل آید و سازمانی متناسب با وسعت هر موسسه ای تشکیل گردد.
نخستین مرحله کار، برنامه ریزی دقیق برای آن است و تشکیل «کمیته ایمنی» از اولویت خاصی برخوردار است و رئیس موسسه آموزشی و مسئول مستقیم ایمنی هستند ولی می توانند وظایف خود را به کمیته تفویض کنند.
کمیته ایمنی
کمیته ایمنی معمولاً از ۵ تا ۱۰ نفر (با توجه به وسعت بیمارستان یا آزمایشگاه) از کارمندان با تجربه بخش های مختلف تشکیل می‌شود و یک فرد مسئول به عنوان افسر ایمنی که در مقابل رئیس بیمارستان یا آزمایشگاه مسئول است، به عنوان دبیر کمیته انتخاب می‌گردد. در یک بیمارستان بزرگ ۲۰۰ تختخوابی یا بیشتر یا موسسات تحقیقاتی و دانشگاه ها و آزمایشگاه ها، بهتر است این فرد دارای درجه مهندسی بهداشت باشد. یک میکروب شناس و یا یکی از کارشناسان آزمایشگاه و نمایندگانی از قسمت اداری باید عضویت این کمیته را دارا باشند. در صورت نیاز باید نمایندگانی از سازمان های آتشنشانی، سازمان انرژی اتمی، اداره کل بهداشت محیط، اداره کل بهداشت حرفه‌ای و سازمان حفاظت محیط زیست و… به صورت مشاور در جلسات کمیته که حداقل هر دو ماه یکبار باید تشکیل شود شرکت کنند.
تشکیل کمیته ایمنی در موسسات آموزشی و دانشگاهی از ضروریات است و نماینده منتخب دانشجویان باید به عنوان عضو در جلسات کمیته شرکت نماید.
در یک آزمایشگاه کوچک می توان این وظیفه را به سوپروایزر و یا یک تکنسین مجرب به عنوان کار اضافی محول نمود.
مسئول کمیته ایمنی باید فردی مجرب، خونسرد و کاردان باشد و اطلاعات لازم را قبل از احراز پست سازمانی فرا گیرد.
وظایف کمیته ایمنی
وظایف کمیته ایمنی عبارت است از:
- ایجاد امکان کار کردن افراد در یک محیط حفاظت شده وایمن .
- تهیه جزوه راهنما برای رعایت نکات ایمنی و تعیین سیاست و روش های ایمنی در آن سازمان ها.
- دریافت گزارش کلیه حوادث ناشی از کار و تجزیه و تحلیل آن حوادث.
- بازرسی های مداوم از شرایط کار و اعمال سیاست‌های تنبیهی درباره افرادی که اصول ایمنی را رعایت نمی کنند.
- تجدید نظر در سیاست های ایمنی در صورت لزوم و اعلام آن به همه کارکنان موسسه.
این امر ممکن است به وسیله یک گروه منتخب از طرف کمیته ایمنی برای تدوین سیاست‌های جدید و پیشنهاد آن به کمیته ایمنی عملی شود.
- تهیه و تدوین روش های لازم برای آموزش ایمنی از طریق تهیه پوستر، ویدیو کلیپ و نظایر آن.
- در بخش‌های تحقیقاتی در صورتی که محققی بخواهد با یک ماده شیمیایی جدید و یا یک میکروارگانیسم جدید کارهای تحقیقاتی تازه انجام دهد، قبل از انجام هرگونه کارهای تحقیقاتی باید مراتب را به کمیته ایمنی گزارش نماید تا معیارهای حفاظتی کارکنان بخش و محیط کار برای آن ماده یا میکروارگانیسم مخصوص مشخص گردد.
- کلیه مسئولان، بخش ها، رؤسای دپارتمان های مختلف و سوپروایزرها، برای رعایت مقررات ایمنی در مقابل کمیته ایمنی مسئولیت مستقیم دارند و کلیه کارکنان موظف به قبول مسئولیت های خود در این باره و ادامه آن در تمام مراحل کار می باشند.
- کمیته ایمنی و مدیران سازمان موظف اند، کلیه امکانات کمک های اولیه را برای کارمندان خود بر طبق استانداردهای بین المللی فراهم نمایند.
- برای موارد فوری و اضطراری، کمیته ایمنی باید یک زیرمجموعه اضطراری EMERGENCY SUB COMMITTEE تشکیل دهد .
نام، مشخصات، آدرس و شماره تلفن گروه کمیته اضطراری باید مشخص و در دسترس همه کارکنان باشد. در هر زمان باید مسئولیت دائمی و موظف، به عهده یکی از اعضای گروه محول شود (ON Call) و این فرد در تمام موارد چه در محل کار و یا منزل باید با مسئولان و کارکنان شیوه‌های مختلف سازمان خود در تماس باشد و بهتر است که از سیستم های مخابراتی قابل حمل و نقل استفاده شود.
کمیته اضطراری باید برای موارد خطر فوری مانند آتش سوزی، زمین لرزه و نظایر آن برنامه ریزی کند و هر از گاهی کارکنان موسسه را به طور اتفاقی برای مواجهه با خطر آزمایش کند.
ارزیابی حوادث
ارزیابی واقعی از اتفاقات که ممکن است در یک بیمارستان و یا آزمایشگاه به وجود آید، بسیاری از اتفاقات قابل کنترل و پیش‌بینی را آشکار می سازد؛ مثلا آتش سوزی که ممکن است یک یا چند بخش بیمارستان یا آزمایشگاه را فراگیرد.
ریختن و تراوش مواد شیمیایی در کریدورها و یا داخل آزمایشگاه، ریختن مواد رادیو اکتیو در محل کار، نشت گاز های سمی و یا سوزانده، نقص قدرت هودهای باکتریولوژیک و شیمی، خرابی سیستم برق و سیم کشی ها که ممکن است منجر به آتش‌سوزی گردد.
تراوش کردن مواد بیماری زا در داخل اتاق های درمانگاه، بیمارستان و یا آزمایشگاه و بسیاری دیگر از نظایر این حوادث.
کمیته ایمنی و کمیته اضطراری باید برای هر یک از موارد فوق و نظایر آن دستورالعمل های لازم را تهیه و در دسترس افراد قرار دهند.
توصیه می شود که اگر در ساختمان چند طبقه کار می کنید، تیم اضطراری از نمایندگان هر یک از طبقات تشکیل شود که به تمام مشخصات آشنایی کامل داشته باشند.
[/fusion_text][fusion_builder_row_inner][fusion_builder_column_inner type=”1_1″ layout=”1_1″ align_self=”auto” content_layout=”column” align_content=”flex-start” content_wrap=”wrap” spacing=”” center_content=”no” link=”” target=”_self” min_height=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_display=”normal,sticky” class=”” id=”” type_medium=”” type_small=”” order_medium=”0″ order_small=”0″ dimension_spacing_medium=”” dimension_spacing_small=”” dimension_spacing=”” dimension_margin_medium=”” dimension_margin_small=”” dimension_margin=”” padding_medium=”” padding_small=”” padding_top=”” padding_right=”” padding_bottom=”” padding_left=”” hover_type=”none” border_sizes=”” border_color=”” border_style=”solid” border_radius=”” box_shadow=”no” dimension_box_shadow=”” box_shadow_blur=”0″ box_shadow_spread=”0″ box_shadow_color=”” box_shadow_style=”” background_type=”single” gradient_start_color=”” gradient_end_color=”” gradient_start_position=”0″ gradient_end_position=”100″ gradient_type=”linear” radial_direction=”center center” linear_angle=”180″ background_color=”” background_image=”” background_image_id=”” background_position=”left top” background_repeat=”no-repeat” background_blend_mode=”none” animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=”” filter_type=”regular” filter_hue=”0″ filter_saturation=”100″ filter_brightness=”100″ filter_contrast=”100″ filter_invert=”0″ filter_sepia=”0″ filter_opacity=”100″ filter_blur=”0″ filter_hue_hover=”0″ filter_saturation_hover=”100″ filter_brightness_hover=”100″ filter_contrast_hover=”100″ filter_invert_hover=”0″ filter_sepia_hover=”0″ filter_opacity_hover=”100″ filter_blur_hover=”0″ last=”true” border_position=”all” first=”true” type=”1_1″][fusion_accordion type=”” boxed_mode=”” border_size=”1″ border_color=”” background_color=”” hover_color=”” divider_line=”” title_font_size=”” icon_size=”” icon_color=”” icon_boxed_mode=”” icon_box_color=”” icon_alignment=”” toggle_hover_accent_color=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” class=”” id=””][fusion_toggle title=”اصول حفاظتی ساختمان آزمایشگاه” open=”no” class=”” id=””]
ساختمان آزمایشگاه و اصول حفاظتی
در این قسمت ما به این نکات اساسی اشاره می کنیم که ساختمان آزمایشگاه و قرار گرفتن وسایل و لوازم، ارتباط مستقیم با اصول ایمنی کارمندان در آن محیط دارد.
- ساختمان آزمایشگاه بر حسب آنکه برای چه نوع فعالیتی مورد استفاده قرار خواهد گرفت، متفاوت است.
مثلاً آزمایشگاه های که صرفاً برای یک کار تشخیصی معمولی مورد استفاده قرار می گیرد با آزمایشگاهی که برای یک کار تحقیقاتی با یک میکروارگانیسم خطرناک کار می‌کند، از نظر ساختمان وسایل حفاظتی و ایمنی کاملاً فرق دارد.
سازمان بهداشت جهانی آزمایشگاه ها را ازاین نظر به سه گروه زیر تقسیم کرده است:
- آزمایشگاه های معمولی (Basic)
- آزمایشگاه های حفاظت شده
- آزمایشگاه های شدیداً حفاظت شده
نقشه و تسهیلات یک آزمایشگاه پایه
این آزمایشگاه برای کارهای معمولی و کار کردن با میکرو ارگانیسم های گروه 1 و 2 (که بعداً به آن اشاره خواهد شد) ساخته می‌شود.
برای کار در این آزمایشگاه‌ها مقررات خاصی باید رعایت شود:
- از انجام کارهایی که ذرات محتوی میکروب و پراکنده در فضا (آئروسل) ایجاد می کند، باید اجتناب شود.
- از کار کردن با تعداد مختلفی میکروب با غلظت بالا در یک محیط باید اجتناب شود.
- تعداد وسایل بیش از اندازه در اتاق ها قرار نگیرد.
- وجود حشرات و جوندگان سبب آلودگی بیشتر می شود.
- از تجمع افراد بیش از ظرفیت اتاق ها در محیط آزمایشگاه جلوگیری شود.
از نظر ساختمانی رعایت نکات زیر ضروری است که مسئولان و مدیران آزمایشگاه ها باید آن را رعایت کنند:
1- ساختمان دارای وسعت کافی برای کارهای آزمایشگاهی باشد. دیوارها، سقف و کف آزمایشگاه باید قابل شستشو و ضد عفونی باشد و در مقابل مایعات، غيرقابل نفوذ و در مقابل مواد شیمیایی و مواد ضدعفونی کننده که به طور معمول در آزمایشگاه مصرف می شود مقاوم باشد. کف اتاق ها باید از جنس موادی باشد که سبب لغزیدن افراد نگردد.
٢- لوله ها و مجاری آب باید با فاصله کمی از دیوارها قرار داشته باشد که بتوان آن ها را به راحتی تمیز کرد. از قرار دادن لوله ها بطور افقی حتی المقدور اجتناب شود تا از تجمع گرد وغبار بر روی آن جلوگیری شود.
۳- روشنایی به اندازه کافی و بدون بازتاب و تابش غير لازم باشد.
۴- سطح میزها باید از مواد غیرقابل نفوذ در مقابل آب ساخته شده باشد و به علاوه در مقابل مواد ضدعفونی کننده، اسیدها و قلیاها مقاومت داشته باشد.
۵- وسایل و مبلمان آزمایشگاه باید محکم باشد و فضای کافی بین میزها و زیرمیزهای کار و کابینت موجود باشد تا دسترسی برای تمیز کردن آنها ممکن شود.
۶- برای نگهداری موادی که مصرف روزانه و دایمی دارند باید فضای کافی در نظر گرفته شود و از شلوغی روی میزها خودداری شود. برای نگهداری مواد و وسایلی که مصرف روزانه ندارد باید فضای کافی در نظر گرفته شود که معمولا باید خارج از محوطه کاری آزمایشگاه باشد.
۷- محل شستن دست با آب جاری باید در تمام اتاق های آزمایشگاه باشد و بهتر است که نزدیک درب خروجی اتاق ها قرار داده شود.
۸- درب اتاق ها به اندازه کافی وسیع باشد و به طور اتوماتیک بسته شود.
۹- یک اتوکلاو برای استریل کردن زباله های عفونی در همان محل آزمایشگاه باید تعبيه شود.
۱0- محل مناسبی برای لباس، کیف و وسایل کارمندان در نظر گرفته شود. و مکانی برای خوردن و آشامیدن در خارج از محوطه کار آزمایشگاه تهیه گردد.
۱۱- در صورت امکان، سیستم تهویه مطبوع در آزمایشگاه وجود داشته باشد، در غیر این صورت باید بتوان پنجره ها را باز کرد. پشت تمام پنجره ها باید توری سیمی نصب شود که از ورود حشرات جلوگیری گردد. از گذاشتن شیروانی در بالای پنجره ها باید خودداری شود.
۱۲- مکان مناسب باید برای نگهداری محلول ها، مواد رادیواکتیو و گازهای فشرده تعبیه گردد.
۱۳- سیستم های محافظتی برای آتش سوزی، دوش های اضطراری و چشم شوی های اضطراری باید تعبیه گردد.
۱۴- محل وسایل کمک های اولیه در اتاق آزمایشگاه باید مشخص و در دسترس فوری افراد باشد.
۱۵- برای بیمارستان ها و مؤسسات تحقیقاتی لازم است که یک منبع آب مستقل مانند چاه، جدا از سیستم لوله کشی شهری وجود داشته باشد.
۱۶- علاوه بر سیستم برق شهری یک ژنراتور قوی برای روشنایی و استفاده های اضطراری باید وجود داشته باشد.
بهتر است که از این ژنراتور سیم کشی لازم به فریزرها، انكوباتورها و وسایل ضروری دیگر انجام گیرد.
۱۷- یک سیستم کامل گاز شهری و یا سیستم استفاده از کپسول های گاز باید وجود داشته باشد و امکانات و احتياطات حفاظتی برای آنها مراعات شود.
۱۸- سه عامل مهم در کنترل زباله ها و مواد زاید عفونی نیاز به توجه دقیق و ملاحظات خاصی دارد که عبارتند از:
– تعبیه اتوکلاوها و سترون کننده ها برای زباله های جامد نیازمند نقشه دقیق و حساب شده است.
– فاضلاب و آب های اضافی که از آزمایشگاه جاری می شود باید به نحوی تحت شرایطی ضدعفونی شوند.
– زباله سوزها نیاز به طراحی خاصی دارند و باید وسایل کنترل دود و خاکستر در آن ها کار گذاشته شود.
۱۹- آزمایشگاه و بخش حیوانات در آزمایشگاه های تحقیقی گاهی ممکن است مورد هجوم و دستبرد مخالفان پیشرفت علم و یا دشمنان محققين قرار گیرد و به همین جهت باید درب های محکم، پنجره های محافظت شده و قفل های محکم برای آن تهیه گردد.
۲۰- از نظر مهندسی و معماری نیز ساختمان آزمایشگاه باید دقیق بررسی شود، دستیابی به آزمایشگاه در موارد خطر به خصوص آتش سوزی، دست یابی به پله های متحرک آتش نشانی و به پنجره آزمایشگاه، مشخص بودن راه های خروجی اضطراری از آزمایشگاه به خارج باید مورد توجه قرار گیرد.
۲۱- سیستم اتوماتیک اعلام آتش سوزی با انفجار باید در تمام قسمت های آزمایشگاه ها تعبیه گردد.
منبع:
کتاب جامع تجهیزات آزمایشگاهی فراورده های تشخیصی
دکتر حمید رضا سقا و همکاران
[/fusion_toggle][/fusion_accordion][/fusion_builder_column_inner][/fusion_builder_row_inner][/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
