ساختمان آزمایشگاه و اصول حفاظتی

در این قسمت ما به این نکات اساسی اشاره می کنیم که ساختمان آزمایشگاه و قرار گرفتن وسایل و لوازم، ارتباط مستقیم با اصول ایمنی کارمندان در آن محیط دارد.

• ساختمان آزمایشگاه بر حسب آنکه برای چه نوع فعالیتی مورد استفاده قرار خواهد گرفت، متفاوت است.

مثلاً آزمایشگاه‌ های که صرفاً برای یک کار تشخیصی معمولی مورد استفاده قرار می گیرد با آزمایشگاهی که برای یک کار تحقیقاتی با یک میکروارگانیسم خطرناک کار می‌کند، از نظر ساختمان وسایل حفاظتی و ایمنی کاملاً فرق دارد.

سازمان بهداشت جهانی آزمایشگاه ها را ازاین نظر به سه گروه زیر تقسیم کرده است:

• آزمایشگاه های معمولی (Basic)
• آزمایشگاه های حفاظت شده
• آزمایشگاه های شدیداً حفاظت شده

نقشه و تسهیلات یک آزمایشگاه پایه

این آزمایشگاه برای کارهای معمولی و کار کردن با میکرو ارگانیسم های گروه 1 و 2 (که بعداً به آن اشاره خواهد شد) ساخته می‌شود.

برای کار در این آزمایشگاه‌ها مقررات خاصی باید رعایت شود:

• از انجام کارهایی که ذرات محتوی میکروب و پراکنده در فضا (آئروسل) ایجاد می کند، باید اجتناب شود.
• از کار کردن با تعداد مختلفی میکروب با غلظت بالا در یک محیط باید اجتناب شود.
• تعداد وسایل بیش از اندازه در اتاق ها قرار نگیرد.
• وجود حشرات و جوندگان سبب آلودگی بیشتر می شود.
• از تجمع افراد بیش از ظرفیت اتاق ها در محیط آزمایشگاه جلوگیری شود.

از نظر ساختمانی رعایت نکات زیر ضروری است که مسئولان و مدیران آزمایشگاه ها باید آن را رعایت کنند:

1- ساختمان دارای وسعت کافی برای کارهای آزمایشگاهی باشد. دیوارها، سقف و کف آزمایشگاه باید قابل شستشو و ضد عفونی باشد و در مقابل مایعات، غیرقابل نفوذ و در مقابل مواد شیمیایی و مواد ضدعفونی کننده که به طور معمول در آزمایشگاه مصرف می شود مقاوم باشد. کف اتاق ها باید از جنس موادی باشد که سبب لغزیدن افراد نگردد.

٢- لوله ها و مجاری آب باید با فاصله کمی از دیوارها قرار داشته باشد که بتوان آن ها را به راحتی تمیز کرد. از قرار دادن لوله ها بطور افقی حتی المقدور اجتناب شود تا از تجمع گرد وغبار بر روی آن جلوگیری شود.

۳- روشنایی به اندازه کافی و بدون بازتاب و تابش غیر لازم باشد.

۴- سطح میزها باید از مواد غیرقابل نفوذ در مقابل آب ساخته شده باشد و به علاوه در مقابل مواد ضدعفونی کننده، اسیدها و قلیاها مقاومت داشته باشد.

۵- وسایل و مبلمان آزمایشگاه باید محکم باشد و فضای کافی بین میزها و زیرمیزهای کار و کابینت موجود باشد تا دسترسی برای تمیز کردن آنها ممکن شود.

۶- برای نگهداری موادی که مصرف روزانه و دایمی دارند باید فضای کافی در نظر گرفته شود و از شلوغی روی میزها خودداری شود. برای نگهداری مواد و وسایلی که مصرف روزانه ندارد باید فضای کافی در نظر گرفته شود که معمولا باید خارج از محوطه کاری آزمایشگاه باشد.

۷- محل شستن دست با آب جاری باید در تمام اتاق های آزمایشگاه باشد و بهتر است که نزدیک درب خروجی اتاق ها قرار داده شود.

۸- درب اتاق ها به اندازه کافی وسیع باشد و به طور اتوماتیک بسته شود.

۹- یک اتوکلاو برای استریل کردن زباله های عفونی در همان محل آزمایشگاه باید تعبیه شود.

۱0- محل مناسبی برای لباس، کیف و وسایل کارمندان در نظر گرفته شود. و مکانی برای خوردن و آشامیدن در خارج از محوطه کار آزمایشگاه تهیه گردد.

۱۱- در صورت امکان، سیستم تهویه مطبوع در آزمایشگاه وجود داشته باشد، در غیر این صورت باید بتوان پنجره ها را باز کرد. پشت تمام پنجره ها باید توری سیمی نصب شود که از ورود حشرات جلوگیری گردد. از گذاشتن شیروانی در بالای پنجره ها باید خودداری شود.

۱۲- مکان مناسب باید برای نگهداری محلول ها، مواد رادیواکتیو و گازهای فشرده تعبیه گردد.

۱۳- سیستم های محافظتی برای آتش سوزی، دوش های اضطراری و چشم شوی های اضطراری باید تعبیه گردد.

۱۴- محل وسایل کمک های اولیه در اتاق آزمایشگاه باید مشخص و در دسترس فوری افراد باشد.

۱۵- برای بیمارستان ها و مؤسسات تحقیقاتی لازم است که یک منبع آب مستقل مانند چاه، جدا از سیستم لوله کشی شهری وجود داشته باشد.

۱۶- علاوه بر سیستم برق شهری یک ژنراتور قوی برای روشنایی و استفاده های اضطراری باید وجود داشته باشد.

بهتر است که از این ژنراتور سیم کشی لازم به فریزرها، انکوباتورها و وسایل ضروری دیگر انجام گیرد.

۱۷- یک سیستم کامل گاز شهری و یا سیستم استفاده از کپسول های گاز باید وجود داشته باشد و امکانات و احتیاطات حفاظتی برای آنها مراعات شود.

۱۸- سه عامل مهم در کنترل زباله ها و مواد زاید عفونی نیاز به توجه دقیق و ملاحظات خاصی دارد که عبارتند از:

– تعبیه اتوکلاوها و سترون کننده ها برای زباله های جامد نیازمند نقشه دقیق و حساب شده است.

– فاضلاب و آب های اضافی که از آزمایشگاه جاری می شود باید به نحوی تحت شرایطی ضدعفونی شوند.

– زباله سوزها نیاز به طراحی خاصی دارند و باید وسایل کنترل دود و خاکستر در آن ها کار گذاشته شود.

۱۹- آزمایشگاه و بخش حیوانات در آزمایشگاه های تحقیقی گاهی ممکن است مورد هجوم و دستبرد مخالفان پیشرفت علم و یا دشمنان محققین قرار گیرد و به همین جهت باید درب های محکم، پنجره های محافظت شده و قفل های محکم برای آن تهیه گردد.

۲۰- از نظر مهندسی و معماری نیز ساختمان آزمایشگاه باید دقیق بررسی شود، دستیابی به آزمایشگاه در موارد خطر به خصوص آتش سوزی، دست یابی به پله های متحرک آتش نشانی و به پنجره آزمایشگاه، مشخص بودن راه های خروجی اضطراری از آزمایشگاه به خارج باید مورد توجه قرار گیرد.

۲۱- سیستم اتوماتیک اعلام آتش سوزی با انفجار باید در تمام قسمت های آزمایشگاه ها تعبیه گردد.

منبع:

کتاب جامع تجهیزات آزمایشگاهی  فراورده های تشخیصی

دکتر حمید رضا سقا و همکاران

این مطلب ادامه دارد…