بروسلوز یک بیماری زئونوتیک ناشی از باکتری‌های جنس بروسلا، به دلیل علائم غیراختصاصی و شیوع در مناطق بومی یکی از چالش‌های تشخیصی در پزشکی مدرن است. این بیماری که با تب، خستگی، آرترالژی و گاهی عوارض مزمن مانند استئومیلیت مشخص می‌شود، نیازمند تشخیص سریع و دقیق برای جلوگیری از پیشرفت و عوارض است. تست‌های سرولوژی، به‌ویژه تست آگلوتیناسیون لوله‌ای استاندارد (SAT) که به‌عنوان تست رایت شناخته می‌شود، به دلیل سادگی، هزینه پایین و دسترسی گسترده ابزار اصلی در تشخیص بروسلوز هستند. این تست آنتی‌بادی‌هایIgM و IgGرا در سرم بیمار شناسایی می‌کند، اما دقت (Accuracy) و حساسیت (Sensitivity) آن تحت تأثیر عوامل متعددی مانند مرحله بیماری، واکنش‌های متقاطع و پروتکل‌های آزمایشگاهی قرار دارد. این مقاله با مروری بر شواهد علمی، به بررسی دقت و حساسیت تست رایت در تشخیص بروسلوز، عوامل مؤثر بر عملکرد آن، و مقایسه‌اش با سایر روش‌های تشخیصی می‌پردازد.
پارس پیوند، مشاور شما در تامین مواد مصرفی آزمایشگاه
برای خرید انواع کیت های تشخیصی رایت و ویدال با مشاوران ما در تماس باشید.
راه های تماس با ما:
- شماره تلفن شرکت:021-40660490-5
- داخلی: 1053، 1055، 1056، 1058
- شماره های واتساپ: 09101701080, 09103146893, 09103147287, 09036641890
دایرکت اینستاگرام: @parspeyvand
بروسلوز و اهمیت تشخیص سرولوژی
بروسلوز، که به تب مالت نیز معروف است، توسط گونه‌هایی مانند بروسلا ملیتنسیس، بروسلا آبورتوس و بروسلا سوئیس ایجاد می‌شود و از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، مصرف لبنیات غیرپاستوریزه یا استنشاق آئروسل‌های آلوده منتقل می‌شود. علائم بالینی آن شامل تب مواج، تعریق شبانه، ضعف عمومی، درد مفاصل و هپاتواسپلنومگالی است، اما این نشانه‌ها با بیماری‌های دیگر مانند تیفوئید، مالاریا یا سل همپوشانی دارند که تشخیص بالینی را دشوار می‌کند. روش‌های تشخیصی بروسلوز شامل کشت باکتری، تست‌های مولکولی مانند PCR و سرولوژی است. کشت باکتری استاندارد طلایی است اما کند، پرخطر و نیازمند امکانات پیشرفته است. تست‌های مولکولی حساسیت بالایی دارند اما گران و کمتر در دسترس هستند. در این میان، تست‌های سرولوژی مانند رایت به دلیل کاربرد گسترده در آزمایشگاه‌های با منابع محدود، جایگاه ویژه‌ای دارند.
تست رایت یک روش آگلوتیناسیون است که آنتی‌بادی‌های ضد آنتی‌ژن‌های بروسلا را در سرم بیمار شناسایی می‌کند. این تست معمولاً با تیتر گزارش می‌شود (مانند 80/1 یا 160/1)، و تیترهای بالاتر (معمولاً ≥160/1 در مناطق بومی) نشان‌دهنده عفونت فعال هستند. با این حال، دقت و حساسیت این تست به عوامل متعددی بستگی دارد که در ادامه بررسی می‌شوند.
مکانیسم و اجرای تست رایت
تست رایت بر اساس واکنش آگلوتیناسیون بین آنتی‌بادی‌های موجود در سرم بیمار و آنتی‌ژن‌های بروسلا انجام می‌شود. مراحل اجرای تست شامل موارد زیر است:
سرم بیمار به‌صورت سریالی رقیق می‌شود (مانند 20/1، 40/1، 80/1 و غیره)
آنتی‌ژن استاندارد بروسلا به هر رقیق‌سازی اضافه و مخلوط شده سپس در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود.
پس از انکوباسیون (معمولاً ۲۴-۴۸ ساعت)، تشکیل کلامپ‌های قابل‌مشاهده (آگلوتیناسیون) بررسی می‌شود.
بالاترین رقیق‌سازی که آگلوتیناسیون قابل‌مشاهده ایجاد می‌کند، به‌عنوان تیتر گزارش می‌شود.
این تست هر دو آنتی‌بادی IgM (مرتبط با عفونت حاد) و IgG (مرتبط با عفونت مزمن یا مواجهه قبلی) را شناسایی می‌کند، که این ویژگی هم مزیت (حساسیت بالا) و هم محدودیت (عدم تمایز مرحله بیماری) محسوب می‌شود.
دقت و حساسیت تست رایت
حساسیت تست رایت به توانایی آن در شناسایی بیماران واقعی مبتلا به بروسلوز اشاره دارد، در حالی که دقت شامل ترکیبی از حساسیت و اختصاصیت است، یعنی توانایی تست در شناسایی صحیح بیماران مبتلا و غیرمبتلا. مطالعات متعدد عملکرد تست رایت را بررسی کرده‌اند:
حساسیت:
تست رایت در مراحل حاد بروسلوز حساسیت بالایی (۸۵-۹۵%) دارد، زیرا آنتی‌بادی‌های IgM به‌سرعت پس از عفونت تولید می‌شوند و آگلوتیناسیون قوی ایجاد می‌کنند. با این حال، در مراحل اولیه (اولین هفته عفونت) یا در بیماران با نقص ایمنی، ممکن است تیتر آنتی‌بادی پایین باشد و تست منفی کاذب شود. در بروسلوز مزمن، حساسیت ممکن است به دلیل کاهش IgM و حضور آنتی‌بادی‌های غیرآگلوتینه (قابل‌شناسایی با تست کومبس) کاهش یابد.
اختصاصیت:
اختصاصیت تست رایت (۷۰-۹۰%) تحت تأثیر واکنش‌های متقاطع با سایر باکتری‌ها مانند یرسینیا انتروکولیتیکا، اشرشیا کلایO157، ویبریو کلرا و فرانسیسلا تولارنسیس قرار دارد. این واکنش‌ها به دلیل شباهت آنتی‌ژنی بین بروسلا و این پاتوژن‌ها رخ می‌دهند. در مناطق غیربومی که شیوع بروسلوز پایین است، نتایج مثبت کاذب شایع‌تر هستند.
دقت کلی:
دقت تست رایت به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله پروتکل آزمایشگاهی، کیفیت آنتی‌ژن و جمعیت مورد مطالعه. در مناطق بومی تیترهای بالاتر (مانند ≥320/1) معمولاً دقت بیشتری دارند، در حالی که در مناطق غیربومی، تیترهای پایین‌تر ممکن است غیراختصاصی باشند. مطالعات متاآنالیز نشان داده‌اند که دقت کلی تست رایت در حدود ۸۰-۸۵% است، اما این عدد با ترکیب تست‌های مکمل (مانند 2ME یا کومبس رایت) بهبود می‌یابد.
عوامل مؤثر بر دقت و حساسیت
مرحله بیماری: در بروسلوز حاد، حضور IgM باعث حساسیت بالای تست رایت می‌شود، اما در بروسلوز مزمن، آنتی‌بادی‌های IgG غیرآگلوتینه ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار دهند. تست کومبس رایت در این موارد مکمل است.
کیفیت معرف‌ها: آنتی‌ژن‌های استاندارد و خالص برای کاهش واکنش‌های متقاطع ضروری‌اند. معرف‌های غیراستاندارد می‌توانند اختصاصیت را کاهش دهند.
پروتکل آزمایشگاهی: زمان انکوباسیون، دما و تکنیک رقیق‌سازی بر نتایج تأثیر می‌گذارند. استانداردسازی پروتکل‌ها برای مقایسه‌پذیری نتایج حیاتی است.
شیوع بیماری: در مناطق بومی (مانند خاورمیانه یا آفریقا) ارزش پیش‌بینی مثبت تست رایت بالاتر است، در حالی که در مناطق غیربومی نتایج مثبت نیاز به تأیید با تست‌های دیگر دارند.
وضعیت ایمنی بیمار: بیماران با نقص ایمنی مانند HIV ممکن است پاسخ آنتی‌بادی ضعیفی داشته باشند که حساسیت تست را کاهش می‌دهد.
مقایسه با سایر روش‌های تشخیصی
تست رایت در مقایسه با سایر روش‌ها مزایا و محدودیت‌هایی دارد:
کشت باکتری: استاندارد طلایی با اختصاصیت ۱۰۰% اما حساسیت پایین (۲۰-۵۰%) به دلیل رشد کند بروسلا. تست رایت به دلیل سرعت و دسترسی ارجح است.
تست2ME: مکمل تست رایت است و با تفکیک IgM و IgG مرحله بیماری را مشخص می‌کند. ترکیب این دو تست دقت را افزایش می‌دهد.
تست کومبس رایت: برای شناسایی آنتی‌بادی‌های غیرآگلوتینه در بروسلوز مزمن مناسب است و حساسیت بیشتری نسبت به رایت در مراحل بعدی دارد.
الایزا: IgM و IgG را جداگانه اندازه‌گیری می‌کند و اختصاصیت بالاتری (تا ۹۵%) دارد اما نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد.
تستPCR : حساسیت و اختصاصیت بالایی (تا ۹۸%) برای تشخیص DNA بروسلا دارد اما گران است و در مراحل مزمن ممکن است منفی باشد.
چالش‌های عملی در آزمایشگاه
نتایج کاذب مثبت: واکنش‌های متقاطع با سایر باکتری‌ها می‌توانند به تشخیص اشتباه منجر شوند. استفاده از تست‌های تأییدی مانند 2ME یا الایزا ضروری است.
نتایج کاذب منفی: در مراحل اولیه یا در بیماران با پاسخ ایمنی ضعیف تیتر ممکن است پایین باشد. تکرار تست پس از ۱-۲ هفته توصیه می‌شود.
تفسیر تیترها: تیترهای مرزی (مانند 80/1) در مناطق بومی ممکن است معنی‌دار باشند، اما در مناطق غیربومی نیاز به بررسی بیشتر دارند.
استانداردسازی: تفاوت در معرف‌ها و پروتکل‌ها بین آزمایشگاه‌ها می‌تواند نتایج را غیرقابل‌مقایسه کند.
نتیجه‌گیری
تست رایت یکی از پرکاربردترین ابزارهای سرولوژی در تشخیص بروسلوز است که به دلیل سادگی و دسترسی گسترده، جایگاه ویژه‌ای در آزمایشگاه‌های سراسر جهان دارد. این تست در مراحل حاد بیماری حساسیت بالایی (تا ۹۵%) ارائه می‌دهد، اما اختصاصیت آن به دلیل واکنش‌های متقاطع ممکن است محدود باشد. دقت کلی تست به عواملی مانند مرحله بیماری، کیفیت معرف‌ها، پروتکل آزمایشگاهی و شیوع بیماری در منطقه بستگی دارد. ترکیب تست رایت با روش‌های مکمل مانند 2ME، کومبس رایت یا الایزا می‌تواند محدودیت‌های آن را جبران کرده و اطلاعات دقیق‌تری درباره مرحله بیماری ارائه دهد. با وجود پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های تشخیصی، تست رایت همچنان یک ابزار ارزشمند در مناطق بومی و آزمایشگاه‌های با منابع محدود است.
منابع
Laboratory Diagnosis of Brucellosis: Current Challenges
Accuracy of Wright Test in Brucellosis
Serological Diagnosis of Brucellosis: A Review
Sensitivity of Wright Test in Acute Brucellosis
Brucellosis: Serological Testing Advances
Wright Test Performance in Endemic Areas
Brucellosis Diagnosis: Serological Methods
Cross-Reactivity in Wright Test
Evaluation of Wright Test Sensitivity