غربالگری و بررسی وضعیت سلامت جنین یکی از دغدغه های اصلی هر پدر و مادری است و والدین به دنبال راهی هستند که از سلامت جنین خود مطلع شوند. از حدود ۲۰ سال پیش با پیشرفت علم پزشکی در دنیا، روش‌هایی برای تشخیص و پیش بینی اختلالات ژنتیکی و ساختاری شدید از جمله سندروم داون و تریزومی ۱۳و ۱۸ وارد طب زنان شده است.

غربالگری در حال حاضر به عنوان جزئی از مراقبت های روتین بارداری است که انجام آن به تمام مادران باردار توصیه می شود. اگر چه والدین مختار به انجام و یا عدم انجام آن می باشند؛ بدیهی است که این روش‌ها که حاصل سال ها تلاش دانشمندان و اساتید و دانشگاهیان کشور ما است، باعث شده است که بسیاری از مادران در کشور با اطمینان خاطر و قلبی آسوده ادامه بارداری را سپری کنند. 

در این مطلب صحبت های خانم دکتر آمنه عبیری متخصص زنان و فوق تخصص پریناتولوژی درباره ی غربالگری بارداری می‌خوانیم.

آیا توصیه به انجام غربالگری به معنی وجود بیماری در جنین است؟

باید برای همه مردم جا بیفتد که تست غربالگری نشانه مثبت بودن و مبتلا بودن جنین به اختلال نیست. همان طور که از  نام غربالگری پیداست، این روش ها فقط برخی افراد را غربال می‌کند که این افراد باید به دنبال تشخیص قطعی و نهایی بروند.

بنابراین ابتدا باید مشاوره صحیح و کامل با والدین انجام شود و کلمه غربالگری برای ایشان جا انداخته شود، تا بتوان از اضطراب و نگرانی های آنها و تصمیم گیری های غلط توسط ایشان جلوگیری کرد. در عین حال باید توجه کرد که این  تست ها ی غربالگری، تعدادی مثبت کاذب دارند و وجود این تست های مثبت کاذب جزء جدایی ناپذیر همه روش های غربالگری در تمامی شاخه های طب می باشد.

نام گذاری کلمه غربالگری خود موید این است که باید از بین افرادی که جواب پرخطر دارند، افراد سالم و مبتلا شناخته و جدا شوند.

نتیجه ی مثبت آزمایش!

اگر در گزارش آزمایشگاه فردی کلمه پر خطر عنوان شد به معنی ابتلای 100 درصد به اختلالات  ژنتیکی نیست. به عنوان مثال اگر در جواب غربالگری در آزمایش فردی ۱ به روی ۸۰ باشد؛ به معنی آن است که از ۸۰ مادری که شرایط مشابه این مادر را دارند یک نفر فرزند مبتلا و ۷۹ نفر فرزند سالم خواهند داشت.

در واقع این وظیفه  انسانی، اخلاقی و شرعی ماست که با هدف ایجاد عدالت در بین مادران باردار، همگی را از وجود روشهای مفید غربالگری آگاه کنیم، ولی قطعا تصمیم  گیری نهایی برای انجام یا عدم انجام آن با والدین بوده و هست.

آمار سقط های قانونی در کشور

طبق آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال ۹۸ حدود ۹۰۰۰ مجوز سقط قانونی صادر شده است. از بین این موارد، ۸۳۶۱ مورد دچار ناهنجاری جنین بودند. از این تعداد ۱۸۰۰ مورد سندروم داون و اختلالات کروموزومی و ۶۰۰۰ مورد هم اختلالات جدی فیزیکی و ساختاری جنین را شامل می شد. همچنین  ۶۴۹ مورد هم به علت مشکلات تهدید کننده حیات مادر مجوز سقط داده شده است.

لازم به ذکر است که طبق استفتائات، در مواردی که نگهداری و بزرگ کردن طفل معلول و عقب‌مانده و ناقص‌الخلقه برای والدین دارای زحمت و مشقت بیش از متعارف باشد، به مقداری که در عسر و حرج واقع می‌شود، اسقاط جنین پیش از دمیده شدن روح در او مانع ندارد و امری شرعی می باشد.

مجوزهای سقط طبق موازین شرعی و قانونی توسط سازمان پزشکی قانونی صادر شده است و میشود. اگر چه ممکن است در این میان عده ای از افراد جامعه نیز طبق اعتقادات خود مخالف مواد مذکور باشند و حتی خودشان حاضر به داشتن فرزندی با معلولیت های جدی ذهنی و جسمی باشند. این دلیل بر تعمیم عقیده آنها به کل جامعه و بویژه قشر  آسیب پذیر، نمی باشد.

نتایج مثبت کاذب آزمایش

در عین حال باید توجه شود که یک سری از تست ها در هر حال مثبت کاذب دارند. یعنی ممکن است آزمایش به اشتباه جواب مثبت دهد. انتظار داریم که از بین افرادی که تحت تست های غربالگری قرار می گیرند، درصد کمی در گروه مثبت کاذب قرار گیرند. این درصد در تمام دنیا در حدود عدد ۵ درصد قابل قبول است.

در کشور ما مطالعه دقیق و آینده نگری در این رابطه انجام نشده که دقیقا بتوانیم میزان مثبت کاذب را بر اساس آن اعلام کنیم. اگرچه اخیرا مطالعه گذشته نگری به صورت تلفنی و بدون رویت جواب آزمایش توسط محققین این مطالعه درصد مثبت کاذب در کشور ما را ۱۲ درصد اعلام کرده اند، ولی ایراداتی به روش مطالعه آنها وارد است که نتیجه را از نظر ما غیرقابل اعتماد می‌کند.

پوشش بیمه در آزمایش ها

اگرچه در بین انواع روش های موجود غربالگری، تعدادی تحت پوشش بیمه می باشند، اما برخی روش‌های دقیق تر، که البته انجام آن فقط برای جمعیت محدودی از خانم های باردار لازم است، تحت پوشش بیمه نیست. قرار دادن این خدمات تحت پوشش بیمه از  نظر هزینه اثربخشی بسیار به صرفه می باشد چرا که برخی از مادران باردار به علت تحت پوشش بیمه نبودن برخی از خدمات این اقدامات را انجام نمی دهند.

قطعا به دنیا آمدن حتی  یک فرزند معلول و هزینه های بعدی که صرف روش های تشخیصی، درمانی و حمایتی از آنها می‌شود بسیار بسیار بالاتر از هزینه انجام آزمایش خواهد بود.

پیامد های حذف تست غربالگری

در صورتی که تست های غربالگری حذف شود، ظلمی به مردم جامعه است. این حق مسلم مادر باردار است که از سلامت جنین خود در اوایل بارداری اطمینان حاصل کند تا به این طریق با خاطری آرام و روحیه ای سالم حاملگی را ادامه دهد.

حذف آگاهی بخشی درباره غربالگری، ظلم به مورد مادران است. به خصوص مادرانی که در اقصی نقاط دور افتاده کشور هستند و از علم پزشکی آگاهی ندارند، مورد تبعیض عیانی قرار خواهند گرفت.

چرا که مادران  آگاه و مادرانی که دسترسی به منابع علمی دارند به هر قیمتی خودشان به دنبال غربالگری خواهند رفت و این موضوع دامن زدن به اختلاف طبقاتی بین اقشار مختلف جامعه خواهد شد.

مطالعه مطالب بیشتر:

آزمایش آلفافیوپروتئین در بارداری

تغییرات هورمون ها در بارداری

منبع:

سازمان نظام پزشکی کشور