دستگاه سدیمان آنالایزر مدل DA-717

دستگاه سدیمان آنالایزر یـک آنـالایزر اتـومـاتیک است که بـه وسیله میکروپـروسسور کنترل میشـود و بـه طـور اختصـاصـی بـرای انـدازه گیـری سـرعـت رسـوب (ESR) گلبـولهـای قـرمـز به کار گرفته میشود.
این دستگاه به طور همزمان چندین نمونه خون را مورد ارزیابی قرار داده و میزان ESR را برای هر نمونه به طور مستقل از سایر نمونه ها اندازه گیری می کند.

مدت زمان تست

زمان مورد نیاز برای انجام آزمایش سدیمان ساعت اول با این روش معمولا 30 دقیقه است.
در طراحی سدیمان آنالایزر، حداکثر تلاش برای ساده کردن طراحی و استفاده آسان از آن صورت گرفته تا از ایجاد خطاهای انسانی در حین کاربری و نیز آلوده شدن کاربران جلوگیری شود.
به سبب این طراحی میتوان در این دستگاه در قسمت نمونه گیری آزمایشگاه نیز استفاده کرد تا خطای ناشی از تاخیر در انجام آزمایش پس از نمونه گیری به حداقل ممکن کاهش یابد.
همچنین در مدلهای پیشرفته این دستگاه، برای بالا بردن صحت نتایج و حذف خطای ناشی از تغییرات در درجه حرارت، به طور مداوم درجه حرارت محیط را اندازه گیری کرده و نتایج را نسبت به درجه حرارت مرجع (18 سانتی گراد) اصلاح مینماید.

اساس اندازه گیری دستگاه
اساس اندازه گیری سرعت رسوب گلبول های قرمز در دستگاه سدیمان آنالایزر بر مبنای سنجش سطح گلبولهای قرمز در ابتدای آزمایش و سپس در بازه های زمانی معین به وسیله اشعه مادون قرمز است.

پس از قرار گرفتن نمونه ها در دستگاه Sediman Analyzer Model DA-717، ابتدا یک بار سطح نمونه داخل لوله اندازه گیری میشود و سپس طی 30 دقیقه هر 5 دقیقه یکبار مجددا سطح گلبولهای قرمز داخل لوله سنجیده می شود و درصد رسوب گلبول ها نسبت به کل نمونه خون محاسبه می شود.
نتایج حاصل از اندازه گیری و محاسبات فوق با درصدهای رسوب در روش ،Westergren مقایسه و نتیجه نهایی براساس روش Westergren و پس از اصلاح بر اساس درجه حرارت مرجع نمایش داده می شود.

روش اصلاح براساس دمای 18درجه سانتیگراد
همانطور که گفته شد، سدیمان آنالایزر در حین انجام آزمایش به طور خودکار درجه حرارت محیط را اندازه گیری میکند و پس از انجام آزمایش با استفاده از داده های جدول 1 نتایج را بر مبنای درجه حرارت مرجع اصلاح میکند.
لازم به ذکر است در صورتی که درجه حرارت محیط کمتر از 15 درجه سانتیگراد و یا بیش از 30 درجه سانتیگراد باشد، دستگاه 15 و 30 درجه سانتیگراد را ملاک محاسبه قرار می دهد.
نمونه های شدیدا لیپمیک و یا همولیتیک برای انجام آزمایش دستگاهی سدیمان مناسب نیستند.
نمونه های با مقدار ESR بالای mm/hr140 با علامت >140 نشان داده می شود.
درجه حرارت محیط باید بین 15-30 درجه سانتیگراد باشد، بنابراین در صورتی که درجه حرارت محیط خارج از این محدوده باشد، باعث اختلال در عملکرد دستگاه میشود.

جدول 1 : نحوه اصلاح نتایج آزمون براساس نسبت درجه حرارت محیط به دمای مرجع  محدودیت ها

لوله های آزمایش
جهت راه اندازی سدیمان آنالایزر، تعدادی لوله آزمایش مناسب به همراه دستگاه تحویل می شود.
در صورت استفاده از لوله های غیرمنطبق با دستگاه نتایج قابل اعتماد نبوده و احتمال آسیب دیدن دستگاه وجود دارد.
قبل از استفاده از لوله ها، 4 حجم خون و 1 حجم سیترات سدیم %3/2 به لوله ها اضافه کنید

(بسیاری از لوله های موجود در بازار که برای اندازه گیری ESR به روش اتوماتیک طراحی شده اند، حاوی ضدانعقاد سیترات به میزان توصیه شده بوده و فقط باید تا خط طراحی شده روی لوله، درون آنها خون ریخته شود.

در صورت تمایل می توان از لوله های خلاء، با شکل و میزان مکش متناسب با مشخصات مندرج در دستورالعمل فنی دستگاه استفاده کرد.

لازم به ذکر است که در صورت استفاده از لوله متفرقه، ممکن است تمامی نتایج به صورت نادرست گزارش شود.

جمع آوری نمونه ها
بلافاصله پس از نمونه گیری باید مقدار مناسب خون به هر لوله آزمایش اضافه شود.

هر لوله دارای مقداری سیترات سدیم است که میزان آن مطابق با دستورالعمل فنی دستگاه انتخاب می شود.

ارتفاع نمونه و سیترات باید تا سطح مشخص شده باشد و پس از اضافه کردن خون تا ده بار با سر و ته کردن لوله مخلوط شود.

آماده سازی نمونه ها
بهتر است نمونه ها بلافاصله بعد از جمع آوری به دستگاه داده شود.

در صورت عدم امکان، حتما قبل از وارد کردن لوله ها به دستگاه آنها را به مدت 5 دقیقه با سر و ته کردن مخلوط نمایید.

سرعت مناسب برای مخلوط کردن 8-12 بار در دقیقه است.

چگونگی کاربری
هر آزمایشگاه بایستی چگونگی کاربری دستگاه را براساس کتابچه آن تدوین کند.

نحوه نگهداری
روزانه: ضد عفونی کردن بدنه دستگاه با اتانول %70.

هفتگی: تمیز نمودن رک مخصوص قرار گرفتن لوله های سدیمان با دستمال نرم و آب مقطر به طوری که بارکد روی آن پاک نشود.
ماهانه: تمیز نمودن صفحه رویی دستگاه با پارچه نرم و الکل اتانول %70.
سالانه: دستگاه سالی یکبار نیاز به سرویس توسط شرکت پشتیبان دارد.

کنترل کیفی

کنترل دقت
الف) برای کنترل کیفی روزانه می توان از خون های کنترل تجاری (ترجیحا در 2 سطح طبیعی و غیرطبیعی) و سپس رسم نمودار کنترلی بهره برد.
ب) در صورتی که خون کنترل تجاری در دسترس نباشد میتوان هر روز از سه یا چهار خون دارای EDTA استفاده کرد.

روز اول 4 حجم از هر یک از این خون ها با 1 حجم نرمال سالین یا سیترات سدیم رقیق شده و ESR آنها به روش دستگاهی چک می شود.

باقیمانده خون دارای EDTA در یخچال نگهداری شده و مجددا روز بعد، پس از مخلوط کردن 1 حجم ضد انعقاد (سیترات سدیم) یا نرمال سالین و 4 حجم خون، ESR به روش دستگاهی اندازه گیری میشود، در صورتی که مشکلی در روند کار دستگاه وجود نداشته باشد مقادیر خوانده شده در 2 روز متوالی همخوانی دارند. (البته می توان با استفاده آزمون های آماری معنی دار بودن یا نبودن اختلاف آنها بررسی شود.)
ج) روش پیشنهادی WHO : در صورت دسترس نبودن خون کنترل تجاری، WHO روش جایگزین زیر را برای انجام کنترل کیفی پیشنهاد می کند:
یک نمونه خون را در دو ظرف حاوی EDTA جمع آوری کنید.

یک نمونه (نمونه ) A را برای آزمایش معمولی، با سیترات سدیم (نسبت 4 حجم خون به 1 حجم سیترات) رقیق کرده و آزمایش را با روش رایج انجام دهید.

در مورد نمونه دوم (نمونه )، B ابتدا HCT آنرا محاسبه کرده و با افزودن میزان مناسب از پلاسمای اتولوگ، HCT آنرا به %33 برسانید. حجم پلاسمای لازم از فرمول زیر محاسبه میشود:

 = 5 – [TCH * 5 / 0/33نمونه ]

حجمی از پلاسما که باید به 5سانتیمتر مکعب خون اضافه شود.

سپس نمونه B را به روش رفرانس وسترگرن آزمایش کرده و ESR آنرا به دلیل رقیق نشدن با سیترات اصلاح کنید:
ESR ×0/86 ( -12نمونه رقیق نشده=) ESR تصحیح شده در ESR های زیر ( 60نمونه ) Bت فاوت تا میزان 12 و در ESR های بالای 60 تفاوت تا میزان 20 بین نمونه های A و B  ×کنترل صحت الف) شرکت در آزمون های کنترل کیفی خارجی ب) استفاده از چک تیوب های خصوص دستگاه ) ESR Check Tube ( چک تیوب عبارت است از لوله های سدیمان با عددی ثابت که روی هر یک جداگانه درج شده است.

به دلیل اختصاصی بودن چک تیوب باید آن را از سازنده دستگاه در خواست و تهیه کرد.

روش انجام کار در کنترل صحت (چک تیوب)
بــه عـنـوان نـمـونـه مـراحـل روش کـار بـا چـک تـیـوب بـرای دستگـاه سـدیـمـان ریـدر مدل Dragon Med 2010 6010 به شرح زیر بیان می شود:
1. اتصال برق دستگاه و پرینتر و اتصالات بین آنها را به درستی برقرار سازید.
2. دستگاه را روشن و به دمای اتاق برسانید (حداقل نیم ساعت قبل از شروع کار دستگاه را روشن نمایید.)
3. دمای اتاق آزمایش را که روی صفحه نمایش دستگاه ظاهر می شود یادداشت کنید.
4. دقت نمایید که صفحه نمایش برای تمامی کانالها، علامت ….. را نشان می دهد.
5. چک تیوب هایی با مقادیر صفر را در تمام کانال ها قرار دهید (دقت نمایید که عمل قرار دادن چک تیوبها برای تمام کانال ها باید کمتر از یک دقیقه به اتمام برسد.)
6. دقت نمایید که صفحه نمایش برای تمامی کانالها علامت RUN را نشان دهد.
7. صبر نمایید تا اسکن اولیه یا قرائت تیوب ها توسط دستگاه انجام پذیرد (این کار توسط دستگاه با یک آلارم همراه قابل تشخیص است.)
8. پس از اتمام اولین قرائت یا اسکن باید چک تیوبهای مقادیر صفر را یکی یکی از دستگاه خارج و در کمتر از 10 ثانیه هر یک را با چک تیوبی غیر از مقدار صفر جایگزین نمایید.
9. این کار را باید برای هر کانال جداگانه انجام داده و دقت نمایید که حداکثر زمان جایگزینی برای چک تیوب هر کانال 15 ثانیه است.
10. پـس از 30 دقیقه، نتایـج حـاصـل روی صفحـه نمـایـش دستگـاه ظاهر و توسط پرینتر چاپ می شود.
11. نتایج به دست آمده را با جدول ضمیمه چک تیوب ها برای دمای آزمایش یادداشت شده در بند 3 مقایسه کنید.

جدول 2: مقادیر سدیمانتاسیون گلبول قرمز برای صحه گذاری روش مورد استفاده در آزمایشگاه

با مقادیر استاندارد اعلام شده توسط گروه استاندارد سازی روش ها در هماتولوژی

صحه گذاری متد
زمانی که از ESR به روش دستگاهی به عنوان یک روش جدید در آزمایشگاه استفاده میشود، باید Methodevaluation به شیوه زیر انجام شود:
از 60 بیمار 2 سری خون (مخلوط با EDTA و نیز مخلوط با سیترات به نسبت 4 به 1) تهیه کرده و نمونه EDTA را با متد استاندارد Westergren و خون سیتراته را با متد دستگاهی مورد آزمایش قرار دهید. بهتر است این بیماران طیف وسیعی از ( ESR از 15تا ) 105 داشته باشند.

در صـورتی کـه حـداقـل %95 جوابهـا مطابق جدول ،2 همخوانـی داشته باشند، روش جدید رضایتبخش است.

الف) روش استاندارد: خون رقیق نشده با هماتوکریت 0/35یا کمتر با ضد انعقاد EDTA
ب) روش کاری در آزمایشگاه: چهار حجم خون با EDTA همراه با یک حجم سیترات یا خون EDTA بدون رقیق کننده در صورتی که %95 نتایج در محدوده تعیین شده باشد، روش کاری مورد استفاده در آزمایشگاه مورد تایید است.
برگرفته از Journal of Clinical Pathology

نکات مهم در کنترل کیفی و نگهداری
• دمای اتاق آزمایش باید بین 16الی 31درجه سانتیگراد باشد.
• اتاق آزمایش باید دارای دمای ثابت و بدون هرگونه نوسان دمایی مثلا به دلیل وزش باد باشد.

جدول شماره 3: اشکالات کار در سدیمان آنالایزر و نحوه رفع آنها

دستگاه سدیمان آنالایزر باید در یک سطح کاملا مسطح و افقی و در محیط بدون گرد و غبار و رطوبت بالا قرار گیرد.
چک تیوبها را در حین قرائت از دستگاه خارج نسازید.
دستگاه سدیمان ریدر در حین کار باید به یک منبع برق با ولتاژ ثابت متصل باشد.
دستگاه سدیمان نباید در مجاورت یک وسیله مرتعش مانند سانتریفیوژ قرار گیرد.
نمونه ها نباید در معرض مستقیم نور خورشید قرار گیرد.

نکات مهم در جهت افزایش دقت و صحت

نسبت حجم نمونه به سیترات (نسبت 4 به 1) کاملا رعایت شود.
قبل از قرار دادن لوله در دستگاه آن را به مدت 5 الی 10 دقیقه به صورت الاکلنگی (سرو ته کردن) مخلوط نمایید،

سپس لوله را به طور عمودی در دستگاه قرار داده به نحوی که انتهای لوله در کف هولدر آن قرار گیرد.

(در صورتی که لوله بطور کج در کانال قرار گیرد احتمال شکستن آن وجود دارد.)
برچسب مشخصات بیمار را تا حد ممکن در بالای لوله بچسبانید.

(در صورتی که بر چسب مشخصات بیمار روی قسمت خوانش دستگاه را بپوشاند نتایج غیرصحیح حاصل خواهد شد.)
طی زمان قرائت از دست زدن و یا جابجایی لوله اکیدا خودداری فرمایید.
در صورت وجود مشکل در میزان ترکیب خون با سیترات و یا نحوه قرار گرفتن لوله در کانال برای آن نمونه پیغام خطا یا Error نشان داده خواهد شد.
دمای محیط کار دستگاه باید بین 20 الی  30 درجه سانتیگراد باشد.

در حین قرائت لوله ها، دستگاه در فواصل معینی سوت زده و شروع به کار مینماید.

در این زمان تا پایان حرکت موتور هیچگونه لولهای را در دستگاه قرار نداده و یا برندارید.

پس از اتمام کار ابتدا دستگاه را خاموش نموده و سپس پرینتر آن را خاموش نمایید.

رفع اشکالات
اشکالات کار با دستگاه، علت ایجاد آن و نحوه رفع آنها در جدول 3 بیان شده است.

کالیبراسیون
وقتی که نتایج آزمایشها براساس عملیات کنترل کیفی از دقت و صحت لازم برخوردار نباشد، بایستی دستگاه جهت کالیبراسیون به شرکت پشتیبان ارسال شود.

علاوه بر آن دستگاه سالی یکبار نیاز به کالیبراسیون عمومی توسط شرکت را دارد.

ایمنی
برق دستگاه نوسان نداشته باشد و دارای سیم اتصال به زمین باشد. استفاده از دستکش یکبار مصرف در هنگام کار با دستگاه الزامی است.
دستگاه سدیمان آنالایزر بایستی روی سطح صاف و بدون شیب قرار گیرد. از قرار دادن دستگاه در کنار دستگاههایی که ایجاد لرزش می کنند مثل سانتریفیوژ، روتاتور و شیکر خودداری شود.

پیشنهاد بررسی:  لوله وکیوم CBC K2, K3 لبویر  – لوله لخته کلات بدون ژل(Clot Activator) لبویر  – لوله وکیوم لخته ژل دار لبویر