نقد و بررسی

کمبود G6PD چیست؟

خون به اندازه کافی G6PD تولید نمی کند یا آنچه که می سازند آن طور که باید کار نمی کند. بدون G6PD کافی برای محافظت آن ها، گلبول های قرمز از هم جدا می شوند. این همولیز  (hih – MOL – ih – sis )نامیده می شود. هنگامی که بسیاری از گلبول های قرمز خون از بین می روند، فرد می تواند به کم خونی همولیتیک (hee – meh -LIH- tik) مبتلا شود.

مبتلایان در مقابل باقلا، شرایط ایجاد کننده اسیدوز و داروهایی مانند سالیسیلات حساس می باشند و مشکلاتی از قبیل تخریب گلبول های

کمبود G6PD یک اختلال ژنتیکی است. زمانی که بدن به اندازه کافی آنزیمی به نام G6PD (گلوکز- 6- فسفات دهیدروژناز) ندارد، این آنزیم به عملکرد صحیح گلبول های قرمز کمک می کند تا طول عمر طبیعی داشته باشند و آن ها را از مواد موجود در خون که می تواند به آنها آسیب برساند محافظت می کند.

در افراد مبتلا به کمبود G6PD یا گلبول قرمز  قرمز را نشان می دهند. 

چه چیزی باعث کم خونی همولیتیک  یا کمبود G6PD می شود؟

گلبول های قرمز خون در مغز استخوان، که بافت اسفنج مانندی در داخل استخوان های شما است، ایجاد می شود. بدن شما معمولا گلبول های قرمز قدیمی یا معیوب را در طحال یا سایر قسمت های بدن از طریق فرآیندی به نام همولیز از بین می برد. کم خونی همولیتیک زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز خون شما به دلیل همولیز زیاد در بدن کم باشد.

کمبود آنزیم گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز (G6PD) یک مشکل ژنتیکی است که از طریق ژن های یکی  یا هر دوی والدین به کودک منتقل می شود. که ژن مسئول کمبود G6PD در کروموزوم X است  که یکی از دو کروموزوم جنسی است. مردان فقط یک کروموزوم X دارند. در مردان؛ یک نسخه تغییر یافته از ژن برای ایجاد کمبود G6PD کافی است.

زنان معمولا در صورت وجود جهش در هر دو نسخه از ژن تحت تاثیر قرار می گیرند، اگرچه در برخی موارد، زنان با یک جهش G6PD نیز می توانند علائم را تجربه کنند. از آنجایی که زنان دارای 2 کروموزوم X هستند، مردان بیشتر از زنان تحت تاثیر کمبود G6PD قرار می گیرند. در نتیجه کمبود  G6PDاغلب توسط مردان به ارث می رسد و زنان معمولا ناقل آن هستند و به فرزندان خود منتقل می کنند.

  اندازه گیزی فعالیت G6PD به روش فلئورسانت لکه ای 

(g6pd, fluorescent spot test)

مقدمه

نقص آنزیم g6pd با روش های زیادی قابل تشخیص است. ولی تست فلئورسانت لکه ای ( fluorescent spot test) به عنوان اختصاصی ترین (99%=specificity) و قابل اعتماد ترین آنها معرفی شده است. امتیاز این روش در قابلیت استفاده آن در حجم بسیار کم خون (10 میکرولتر با یک قطره خون خشک شده روی کاغذ صافی مخصوص) می باشد. نتایج منفی کاذب در این تست بسیار نادر و کمتر از دو در هزار بوده و مثبت کاذب نیز فقط بعد از خونریزی های شدید که تعداد گلبول های  قرمز جوان افزایش میابد دیده میشود.

اصول آزمایش

آنزیم g6pd در محیط تامپونی مناسب باعث احیای NADP و تبدیل آن به NADPH می گردد. NADPH بوجود آمده زیر لامپ ماورا بنفش (UV) با طول موج 365 نانومتر ایجاد فلئورسانس می کند. شدت این فلئورسانس در خون افراد سالم زیاد و در خون مبتلا به نقص آنزیم g6pd کم و یا منفی است. 

Glucose-6-phosphate + NADP → 6-phosphogluconte + NADPH

5 میلی لیتر از محلول تامپون (شماره 1) را به دقت در داخل ویال معرف سوبسترا (شماره 2) ریخته و درب آن را محکم ببندید. ویال را به آهستگی تکان دهید تا معرف کاملا حل شود. معرف تهیه شده در حرارت 4 تا 8 درجه یخچال حداقل 4 تا 8 درجه یخچال حداقل ده روز پایدار خواهد بود. در صورت نیاز میتوان برای هر تست 100μl از آن را درون لوله های کوچک در بسته تقسم کرده و حداقل یک سال به صورت یخ زده در فریز نگهداری نمود.

الف: خون تام: هر نوع خون تهیه شده در موارد ضد انعقاد (EDTA، هپارین، سیترات یا ACD) قابل استفاده می باشند.

ب:دیسک خونی: با کمک پانچر (کاغذ سوراخ کن)، دیسکی به قطر 5 میلی متر از روی کارت خونی جدا کنید. این دیسک حاوی حدود μl10 خون خواهد بود.

1- 100 میکرولیتر از معرف را در یک لوله کوچک پلاستیکی و یا در صورت استفاده از میکروپلیت، در یک حفره آن بریزید.

2- یک دیسک از کارت خونی یا 10 میکرولیتر خون تام را به آن اضافه کنید و مختصری تکان دهید تا خون وارد معرف شود.

توجه: در این مرحله از خون هائیکه هماتوکریت آنها کمتر از ( 28% ≥) و یا بالاتر از (60%≤) است. به جای 10 μl به ترتیب 20 μl و یا 5 μl بردارید.

3- لوله حاوی معرف و ون را 15 دقیقه به حال خود در حرارت اتاق قرار دهید.

4- با سمپلر 20 میکرولیتری یک قطیره از این مخلوط ر روی کاغذ صافی موجود در کیت بچکانید و صبر کنید تا بخودی خود کاملا خشک شود.

5- لکه خشک شده را زیر نور لامپ فلئورسانت بررسی نمائید.

نمونه های طبیعی خون با بیش از 80% گلبول سالم، دارای فلئورسانس قوی و خون های کمتر از 40% گلبول سالم فاقد فلئورسانس می باشد. در محدوده بینابینی، شدت فلئورسانس به تناسب متفاوت خواهد بود. از نقطه نظر فعالیت آنزیمی، نمونه هایی که دارای فعالیتی برابر 9 واحد در گرم هموگلوبین یا بیشتر می باشند دارای فلئورسانس قوی و نمونه های کمتر از 3 واحد، فاقد فلورسانس خواهند بود.

برای اطمینان از کیفیت کار معمولا همراه هر سری آزمایش، از یک خون سالم و در صورت امکان نیز از خون یک بیمار استفاده می شود. خون سالمی که در محلول ACD (نمونه بانک خون) نگهداری می شود. از این نظر مناسب بوده و تا یک ماه قابل مصرف می باشد. به منظور آشنا شدن چشم با فلئورسانت لکه ای و بالا بردن مهارت کارشناس در تغییر کیفیت شدت فلئورسانس و یا شدت بیماری پیشنهاد میگردد که:

الف: 3 نمونه خون دارای فعالیت آنزیمی کافی، ضعیف نسبی و بسیار ضعیف را به ترتیب زیر تهیه نمائید.

1-خون فرد سالمی با هموگلوبین 14 تا 15 گرم درصد را به عنوان نمونه طبیعی انتخاب کنید، فعالیت آنزیمی این نمونه حدود صد در صد (کافی) و فلئورسانس آن قوی خواهد بود.

2- بخشی از این خون را در لوله سر بسته ای به مدت 20 دقیقه داخل بن ماری در دمای 56 درجه حرارت دهید. این نمونه را که فعالیت آنزیمی آن بسیار ضعیف شده و فاقد فلئورسانس می باشد به عنوان منفی (بسیار ضعیف) بکار گیرید.

3- با اختلاط حجم مساوی از خون های بند 1 و 2 نمونه ای با 50% فعالیت آنزیمی تهیه کنید.

این نمونه را نیز که فلئورسانس ضعیف دارد به صورت نمونه (ضعیف نسبی) انتخاب نمائید. 

ب: هر 3 نمونه فوق را کنار هم آزمایش و شدت فلئورسانس آنها را بررسی کنید.

ج: در صورت لزوم می توانید با مخلوط کردن حجم مساوی از خون های بند 1 و 3 و همچنین حجم مساوی از خون های بند 2 و 3 به ترتیب نمونه هایی با فعالیت آنزیمی حدود 75% و 25% نیز تهیه نموده و شدت فلئورسانس آنها را مقایسه کنید.

چون بیش از نیمی از یرقان نوزادان به نقص آنزیم G6PD مربوط می گردد. بنابراین تست G6PD در طب کودکان مورد توجه زیادی می باشد. به طوری که در بعضی از کشورها برای پیشگیری از بروز Kernicterus و مراقبت از بحران های همولیتیکی مبتلایان، اجرای تست غرباگری نوزادان اجباری شده است. این برنامه از سال 1983 در کمیته تحقیق بهداشت عمومی جامه اقتصادی اروپا به تصویب رسیده و مورد اجرا در آمده است.

1- تغییر رنگ معرف تاثیری در نتایج آزمایش ندارد.

2- معرف ها حاوی سدیم آزاید می باشند بنابراین از تماس آن با پوست و چشم یا دهان خودداری گردد.

3- هنگام کار با محصول حتما از دستکش استفاده شود.