استفاده از مواد ضدعفونی کننده برای تأمین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها بخصوص بیماری‌های مسری از جمله کووید ۱۹ می‌باشد. شایان ذکر است محلول های ضدعفونی‌کننده فقط استعمال خارجی دارند.
انواع محلول ضدعفونی کننده
انواع محلول ضدعفونی کننده به دو دسته مخصوص سطوح و دست تقسیم می شوند که مواد ضدعفونی کننده مختص سطوح به هیچ عنوان نباید برای دست استفاده شود.
درصد الکل موجود در ضدعفونی کننده‌های الکلی که برای سطوح استفاده می‌شود، بیشتر از درصد الکل موجود در مواد ضدعفونی کننده مخصوص تماس با دست است و گاهی هم ترکیب الکل صنعتی یا متانول داخل ترکیبات ضدعفونی کننده‌های سطوح است، بنابراین اصلا توصیه نمی‌شود که از این ترکیبات برای تماس با دست استفاده شود.
یک ضد عفونی کننده یا گندزدای ایده آل باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
- بر روی طیف وسیعی از باکتری ها، مخمر ها، کپک ها و ویروس ها موثر باشد.
- دارای اثر کشندگی سریع باشد.
- تحت تاثیر عوامل محیطی قرار نگیرد: یعنی در حضور مواد ارگانیک ماننـد خـون، خلـط و مـدفوع فعال بوده و به هنگام استفاده همزمان با صابون، دترجنت ها و دیگر مواد شیمیایی سازگار باشد.
- حداقل خطر را برای سلامتی انسان (استفاده کننده و بیمار) داشته باشد.
- خواص پاک کنندگی خوبی داشته باشد.
- قابلیت رقت در آب داشته باشد.
- در حالت غلیظ و رقیق پایدار باشد.
- برچسب های راهنمای محصول به اندازه کافی واضح و قابل استفاده باشد.
- باعث ایجاد خورندگی در ابزار و سطوح فلزی نشده و به وسـایل دیگـر نظیـر پارچـه، لاسـتیک و پلاستیک و … آسیب وارد نکند.
- با ایجاد یک لایه ی ضدمیکروبی، اثری ماندگار بر روی سطوح ایجاد کند.
- حساسیت پوستی ایجاد نکند.
- برای محیط زیست زیان آور نباشد.
- در استفاده طولانی مدت، سویه های مقاوم ایجاد نشود.
متداول ترین ماده ی ضد عفونی کننده در اپیدمی کرونا
الکل (اتانول)
الکل طبی یا اتانول برای ضد عفونی پوست و گندزدایی سطوح و ابزار برای ازبین بردن ویروس ها و میکروب های دیگر به کار میرود.
الکل اتیلیک 70 درصدد (اتانول) و ایزوپروپیل الکل 60 تا 70 درصد (ایزوپروپانل) ضدعفونی کننده های موثری هستند که سرعت عمل مناسبی دارند اما به سرعت نیز تبخیر می شوند واز خود اثری برجای نمی گذارند. قدرت نفوذ الکل ها کم است و به همین جهت باید روی سطوح تمیز مورد استفاده قرار گیرند.
- الکل ها بر روی مایکو باکتری ها موثرند اما تاثیری بر روی اسپور ها ندارند. ویروس های بدون پوشش مثل پولیوویروس، مقاومت بیشتری نسبت به الکل ها به خصوص ایزوپروپانول از خود نشان می دهند.
- الکل ها در مجاورت آب باعث تغییر شکل پروتئین ها گردیده در صورتی که در محیط بدون آب، پروتئین ها به سادگی تغییر ماهیت نمی دهند. به همین علت الکل اتیلیک خالص دارای خاصیت کمتری نسبت به الکل حاوی آب می باشد.
- الکل اتیلیک 70 درصد در زمان کمتر از 30 ثانیه بسیاری از عوامل بیماری زا ی میکروسکوپی را از بین می برد.
- الکل 96 درجه برای سطوح مرطوب و الکل 70 درجه برای سطوح خشک و یا کم مرطوب مناسب است.
- برای گندزدایی کردن سریع سطوح تمیز و صاف و همچنین ترمومتر ها، پروب ها و لوازم الکتریکی یا الکترونیکی که نمی توان آن ها را در مایعات گندزدا قرار داد از الکل استفاده می شود.
- اگر وسیله ای با خون و یا سایر ترشحات آلوده شده باشد قبل از به کار بردن الکل باید ابتدا سطح آن را تمیز کرد.
- الکل به طور معمول برای ضد عفونی کردن پوست استفاده می شود.
نحوه استفاده از محلول های ضدعفونی
برای ضدعفونی کردن دست ها بهتر است وقتی ژل یا محول ضد عفونی کننده را به دستها می زنند دست هایشان را به سمت چپ و راست حرکت دهند تا دست ها خشک شود و یا اینکه فرصت کافی به مدت حداقل ۳۰ ثانیه روی پوست دست باقی بماند.
زمانی که از ضدعفونی کننده های سطوح استفاده می شود، باید حداقل ۳۰ ثانیه روی سطح بماند که فرصت برای از بین بردن ویروس وجود داشته باشد، بعضی از افراد به محض آن که مواد ضدعفونی کننده را روی سطح اسپری می کنند، بلافاصله این مواد را خشک می کنند که این روش سبب می شود فرصت کافی برای از بین بردن ویروس از ماده ضدعفونی کننده گرفته می شود، درحالی که باید بین ۳۰ تا ۴۰ ثانیه ماده ضدعفونی کننده روی سطح باقی بماند و بعد اقدام به خشک شدن آن کنند.
تفاوت گند زدا و ضدعفونی کننده
- گندزداها روی سطوح بی جان مصرف می شوند، درحالی که مواد ضدعفونی کننده روی پوست، مخاط و سطوح جاندار استفاده می گردد.
- گندزدا ها برای پوست و مخاط سالم مضرند اما مواد ضدعفونی کننده روی پوست و مخاط سالم قابل استفاده وبی ضرر می باشند .
- گندزدا ها بیشتر اثر تخریبی و کشتن باکتری ها (biocidal) را دارند در حالی که مواد ضدعفونی کننده بیشتر مانع رشد و نمو باکتری ها می شوند(biostatic) .
- الکل هم خاصیت گند زدایی وهم خاصیت ضد عفونی دارد .
تهیه و تنظیم: سیده فاطمه شایسته
