ویروس کرونا از ابتدای شیوع با جهش های ژنتیکی خود تمام دنیا را با خود درگیر کرده است. با اینکه اکثر جهش ها مشترکاتی در ژنوم ویروس و علائم بالینی دارند اما برای ساخت واکسن دانشمندان با چالش های بسیاری رو به رو هستند.

ویروس آنفلوآنزا که سالانه بسیاری از افراد را درگیر خود میکند واکسن دائمی ندارد. اما پزشکان توصیه می کنند افراد با ایمنی ضعیف یا دارای بیماری زمینه ای هر سال واکسن ابن ویروس را تزریق کنند. با این حال هیچ کس از جهش های جدید این ویروس در امان نیست.

درباره ی واکسن ویروس Covid-19 نیز سوالات بسیاری وجود دارد؛ این که آیا این واکسن ها قادر به ایمنی زایی در مقابل جهش های مختلف کرونا ویروس مثل کرونای دلتا می باشند؟

آیا لازم است تزریق این واکسن هر ساله تمدید شود یا ایمنی طولانی تری ایجاد می کند؟

در این مطلب به بررسی این سوالات می پردازیم:

تاثیر واکسن های مختلف بر جهش های جدید کووید19

به نقل از فانا، کارشناس ارشد بیماری‌های عفونی آمریکا و مشاور پزشکی ارشد کاخ سفید، در جلسه استماع سنا گفت: هم اکنون واریانت دلتا کرونا ویروس عامل بیش از 80% موارد ابتلا در آمریکا می باشد اما واکسن‌های کرونای دارای مجوز مصرف در آمریکا مانند فایزر، بیش از 90% در زمینه پیشگیری و مرگ ناشی از کرونا موثر بوده اند.

آنتونی فاوچی افزود CDC در حال بررسی چند گروه از افراد واکسینه شده است تا ارزیابی کند که میزان محافظت انواع واکسن‌ کرونا چقدر در این افراد دوام می‌یابد. بعد از ارزیابی بیشتر می‌توان به صورت دقیق‌تر درباره تزریق دوز بوستر (یادآور) تصمیم‌گیری کرد.

همچنین در مطالعه ای دیگر که در کره‌جنوبی انجام شد، تزریق ترکیبی واکسن‌های فایزر-بیونتک و استرازنکا، سطح آنتی‌بادی خنثی‌کننده را تا 6 برابر افزایش داد. در این آزمایش واکسن‌های کرونای استرازنکا به عنوان دوز اول و فایزر-بیونتک به عنوان دوز دوم، تزریق شدند.

این مطالعه روی 499 نفر از کارکنان پزشکی که 100 نفر از آنها واکسن‌های کرونا را به صورت ترکیبی، 200 نفر دو دوز واکسن فایزر-بیونتک و مابقی دو دوز واکسن استرازنکا دریافت کردند، انجام شد.

آنتی‌بادی خنثی‌کننده در هر سه گروه مشاهده شد. نتیجه این بود که میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده در گروه دریافت‌کنندگان واکسن‌های ترکیبی مشابه میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده مشاهده شده در گروهی بود که دو دوز واکسن فایزر-بیونتک را تزریق کرده بودند.

همچنین در هیچ یک از این سه گروه، فعالیت خنثی‌سازی علیه واریانت آلفا (بریتانیایی) کاهش نیافت اما تیتر خنثی‌سازی علیه واریانت‌های بتا (آفریقای جنوبی)، گاما (برزیلی) و دلتا (هندی) 2/5 تا 6 برابر کاهش یافت.

آیا تست های PCR  هنوز می توانند آزمایش مناسبی برای تشخیص کرونای دلتا باشند؟

دکتر حمزه چوبین متخصص ویروس شناسی پزشکی درباره ی صحت جواب آزمایش پی سی آر برای کرونای دلتا می گوید:

“تست های پی سی ار تشخیص ویروس سارس بخاطر شناسایی چند ناحیه ژنی از ویروس مشکلی با شناسایی واریانت های جدید ندارند. این تست ها تا کنون  واریانت هایی که در دنیا شایع شده است را به راحتی تشخیص داده و جواب منفی کاذبی هم در حد ۱ درصد از خود نشان نداده اند !!

در حال حاضر تست های پی سی ار چند ناحیه از ژنوم ویروس را بصورت همزمان تشخیص می دهند. برای منفی شدن تست ، این ۲ تا ۳ ناحیه که معمولا که جهش کمی دارند باید همزمان جهش پیدا کنند که تشخیص داده نشوند که احتمال آن خیلی ضعیف است و تا کنون اتفاق نیفتاده است. در کل از نظر کیفیت کیت های ایرانی تا کنون مشکل خاصی وجود نداشته و حتی در نسل جدید کیت های تولید شده در ایران قابلیت افتراق واریانت های مختلف نیز وجود دارد.

راهکار موثر برای کاهش ایجاد جواب منفی کاذب در تست PCR برای تشخیص ویروس SARS-CoV-2

با صرف نظر از نحوه و زمان نمونه گیری و دیگر عوامل ایجاد پاسخ منفی کاذب ، یکی از علت های ایجاد این مشکل در جواب تست PCR  وجود میزان بالای الگوی ژنومی است که میتواند ناشی از عملکرد ضعیف کیت های استخراج ژنوم ویروسی در استخراج مقادیر بالای   DNA(به عنوان مهارکننده PCR) یا میزان بالای لود ویروس (به خصوص در واریانت جدید) باشد.

پیشنهاد می شود برای کاهش این عامل، در مرحله پایانی استفاده از کیت های استخراج ژنوم ویروسی از حجم 2 تا 4 برابری Elution بافر استفاده شود. با اینکار از میزانDNA ، پروتئین و سایر عوامل مهارکنندگی کاسته شده و میزان الگو ویروسی نیز رقیق تر می شود. خاطر نشان می شود با اینکار بخاطر کاهش عوامل مهارکنندگی و انجام PCR به نحوه بهتر، از حساسیت تست کاسته نخواهد شد.  همچنین علت مشخص نشدن این مشکل در کیت های تشخیصی نیز به علت ضعف طراحی کیت های تشخیص بوده که در زمان مناسب توضیح داده خواهد شد.

استاد تمام ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی نیز با تاکید بر این که سویه کرونای دلتا تاثیری بر احتمال تست منفی کاذب کرونا ندارد، گفت: تغییراتی که در سویه دلتای کووید ۱۹ ایجاد شده به هیچ عنوان نتیجه تست‌های مولکولی پی سی آر (pcr) را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.